Canadezen met kinderen op de tank bij de bevrijding. Bron: RHC GA, Groninger Archieven, Beeldbank Groningen.

 

Op 17 april 1945 hebben de Canadezen Ten Boer en Ten Post bevrijd. De bewoners van Loppersum, een kleine tien kilometer verderop, voelen dat de bevrijding dichtbij komt. Maar tot hun grote verbazing stoten de bevrijders niet verder door. Drie dagen later, op 20 april, komen de Canadezen in Loppersum aan, voorafgegaan door een reeks granaten. Bij een van die granaatinslagen komen drie leden van hetzelfde gezin om het leven. Loppersum is bevrijd, maar de inwoners zijn ook in rouw.

 

Loppersum bevrijd met een rouwwand

De eerste Canadese granaat is op 20 april midden in een straat tussen de huizen terecht gekomen en dat is voor het gezin Nienhuis het sein om naar de schuilkelder te vluchten. Ze staan in de deuropening Als de tweede granaat de gevel van het huis tegenover hen treft. De chaos is zeer groot.

 

Drie dagen eerder is Rudolf Nienhuis met zijn vijfjarige zoontje Harmannus, roepnaam Mans, naar Ten Boer gefietst om daar te Canadese bevrijders te verwelkomen. Loppersum is op die 17e april door de Duitsers verlaten. Ze zijn op meerdere fietsen gevlucht in de richting van Delfzijl en het dorp ligt nu tijdelijk in niemandsland. Nienhuis en zijn zoontje zijn niet de enigen; een groot aantal Lopsters loopt door de velden en over kleipaden naar Ten Boer om naar de Canadezen te kijken.

 

Als de bewoners van Loppersum op diezelfde dinsdagavond 17 april weer terugkeren naar hun dorp, zien ze tot hun schrik dat Duitse soldaten ook weer zijn teruggekomen en stelling nemen aan de westkant van het dorp. Ze maken zich klaar voor de strijd die dichtbij is. Twee dagen lang wachten de inwoners gespannen af en waarschijnlijk zijn de Duitse soldaten al net zo gespannen en onrustig. Twee dagen later in de avond van 19 april beginnen vervolgens de eerste gevechten.

 

Granaten
Op vrijdagochtend 20 april richten Canadezen vanaf hun stellingen in de buurt van Ten Boer hun granaten op de eeuwenoude Petrus en Pauluskerk middenin het dorp. Daar zullen Duitse soldaten in kunnen zitten. Ze geven de locatie van de geallieerden door aan hun eigen batterijen aan de Groninger oostkust.

 

Het eerste Canadese projectiel komt midden op de Kruisweg terecht, een kleine vijftig meter van de kerk verwijderd. Ruiten springen en in de straat ontstaat een diepe krater, maar er vallen geen slachtoffers. Kort daarna slaat een tweede granaat in. Ditmaal in de Nieuwstraat, vlakbij de kerktoren. De granaat raakt de bovenkant van een huis. Daar tegenover woont de familie Nienhuis, vader Rudolf, moeder Ida en zonen Albert van veertien, Hennie van tien en Mans van vijf jaar oud.

 

Op slag
De familie Nienhuis staat in de deuropening als de granaat inslaat. Rudolf wordt door de kracht van de inslag terug de gang in geworpen, tegen de beide oudste zonen aan. Moeder Ida en de jongste zoon Mans komen op straat terecht. De jongen is helaas op slag dood en moeder is zwaargewond aan onder andere haar benen. De tweede zoon Hennie raakt gewond, aan zijn arm. Een van de bewoners van het getroffen huis raakt eveneens zwaargewond.

In allerijl worden de gewonden naar het noodhospitaal gebracht. Ida overlijdt de volgende dag in het ziekenhuis in Groningen. Hennie wordt door de Canadezen naar een hospitaal in Ten Boer overgebracht.

 

Bij de bevrijding van Loppersum vallen nog eens drie burgerslachtoffers. Eén Canadese soldaat verliest het leven en drie Duitse soldaten sneuvelen. De bevrijding van het dorp wordt ondanks alles wel gevierd, maar in gedachten is iedereen bij de gavallenen.

 

Résume
In totaal hebben 21 inwoners volgens bronnen meegedaan aan het verzet, terwijl 112 inwoners tijdens WII een relatie hebben gehad met Loppersum, doordat zij daar wonen, geboren zijn of overlijden. Tien Joodse inwoners zijn afgevoerd en omgebracht. Zeven personen zijn betrokken geweest bij de koopvaardij en minstens vier burgers zijn om het leven gekomen. Een van de Joodse slachtoffers is Kaatje Cohen, geboren op 25 november 1908 en overleden op 9 maart 1944 te Auschwitz. Zij heeft in Loppersum een struikelsteen gekregen. Van de burgers noemen we Hindrik Bos, geboren te Loppersum op 18 februari 1923 en overleden in Neuengamme op 19 oktober 1944. Menko Fokkens wordt te Loppersum geboren op 31 december 1920 en overlijdt in Borna op 16 juni 1945. Harmina van den Bos-Apol is ook in Loppersum geboren en wel op 19 november 1873. Zij overlijdt in een kamp te Banjoebiroe op 24 januari 1945. Tot slot noemen we Monno Hendrik Rienks, geboren te Loppersum op 6 juni 1907 en overleden te Batavia op 8 maart 1949. Van alle betrokkenen is 86% man en 14% vrouw[1].